Πνευματική Ζωή - Εκκλησίες

 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ

 

ΝΑΟΙ- ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ-ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ

 

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για το ναό του Αγίου Δημητρίου του χωριού. Γιατί όπως και παλιά έτσι και σήμερα είναι ένας από τους ομορφότερους και καλύτερους ναούς της περιοχής.

Ο Ναός του Αγίου Δημητrίου πρέπει να χτίστηκε γύρω στα 1700. (Γράφει ο Χρ. Ενισλείδης : "Εις το εσωτερικόν υπαίθριον του νοτίου κλίτους υπάρχει η κτιτορική επιγραφή. Λέγει: Ανηγέρθη και πάνσεπτος ναός του Αγίου ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτου ….. Αρχιερατεύοντος του Πανιεροτάτου και Λογιοτάτου Μητροπολιτου Γρεβενών Υπερτίμου κυρίου κυρ-Χρυσάνθου πολλά τα έτη. Δια συνδρομής και Αιδεσιμότατου Ιωάννου Ιερέως και Λάμπρου του ποτέ Παπαρίζου και Επιτρόπων …. Δια χειρός…. Αυγούστου 30"). Από την επιγραφή έλειπε δυστυχώς ο χρόνος της ανέγερσης του ναού. Στο Ανατολικό μέρος όμως του ναού, υπήρχε ο τάφος του Ιερέα Ιωάννη και πάνω στο μαρμάρινο σταυρό έγραφε «Ιωάννου Ιερέως. Απριλίου 30, 1757», που σημαίνει πως ο ναός χτίστηκε περίπου στα 1700 και φιλοτεχνήθηκε γύρω στα 1730-1750.

Ο ναός ήταν ρυθμού Βασιλικής με απόκλιση προς τα Β.Α. και με ξύλινη στέγη. Ηταν αρκετά ευρύχωρος και το δάπεδο του ήταν 0,50 μέτρα βαθύτερα της επιφάνειας του εδάφους.

Ο κύριος Ενισλείδης χαρακτηρίζει το ναό ως «Ζων μνημείον χριστιανικής ζωγραφικής καλής τέχνης και αποτελεί μαζί με τον ναόν της Μονής Σπηλαίου το μοναδικόν καλλιτέχνημα εις όλην την περιφέρειαν Γρεβενών». Για τις αγιογραφίες γράφει: «Η ζωηρά έκφρασης των διαφόρων παραστάσεων του Ιερού και του κυρίως Ναού, η αυστηρά αλλά γλυκειά όψις των Αγίων όλων και η αρμονία των χρωμάτων, όσον και η απλότης των διαφόρων συνθέσεων, δίδουν εις τας τοιχογραφίας αυτάς μεγίστην αξίαν και ανάγουν τον Ναόν της Πικριβενίστας εις μοναδικόν μουσείον Νεοβυζαντινής τέχνης δια την περιφέρεια Γρεβενών».

Οι κάτοικοι όμως του χωριού επιθυμούσαν να φτιάξουν στη θέση του έναν μεγαλύτερο ναό, γιατί αυτός δεν τους χωρούσε. Γι’ αυτό το 1927 οι χωριανοί σκάψανε περιμετρικά του ναού και έφτιαξαν πέτρινα θεμέλια. Ο Μητροπολίτης Γρεβενών όμως τους σταμάτησε. Μάλιστα τα χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί για το σκοπό αυτό η Εκκλησιαστική Επιτροπή τα μοίρασε στους κατοίκους. Όμως ο Μητροπολίτης απαίτησε την επιστροφή των χρημάτων και γι αυτό το σκοπό έστειλε γραμμάτια επιστροφής δανείου σε όσους κατοίκους είχαν πάρει μερίδιο χρημάτων.

Το 1936 όμως από ατύχημα ο ναός αυτός κάηκε, προκαλώντας ολική καταστροφή της στέγης και της επίπλωσης του ναού, καθώς και ελαφρές φθορές στις τοιχογραφίες όπως αναφέρει έγγραφο της Εφορίας Αρχαιοτήτων Μακεδονίας (29 Μαρτίου 1938). Το έγγραφο αυτό μεταξύ άλλων, γράφει : "Ο ναός της Αμυγδαλιάς Γρεβενών είχε ανακηρυχθεί ως προέχον αρχαιολογικόν μνημείον άτε περιέχων αξιολογοτάτας τοιχογραφίας. Μετά την καταστροφήν τούτου εκ πυρκαϊάς, καθά εξ' ιδίας αυτοψίας εβεβαιώθημεν, πάσες σχεδόν αι τοιχογραφίαι, διεσώθησαν μετά μικρών βλαβών και ελαφράς αλλοιώσεως των χρωμάτων αυτών".

Με το ίδιο έγγραφο αποφασίζεται η ενέργεια αποτοιχίσεως των τοιχογραφιών, οι οποίες αφού φυλαχτούν σε κάποιο χώρο που θα εξασφάλιζε το χωριό και θα διαμόρφωνε ως μουσείο, θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στο νέο ναό με την ίδια σειρά. (Το έγγραφο αυτό αναφέρει και για φωτογράφηση των τοιχογραφιών, προν την αποτοίχησή τους, αλλά τέτοιες φωτογραφίες δεν βρέθηκαν πουθενά).

Και πράγματι έγινε η αποτοίχιση των τοιχογραφιών. Δυστυχώς όμως δεν φυλάχτηκαν όπως θα έπρεπε και σχεδόν όλες έχουν καταστραφεί. Σώζεται σε σχετικά καλή κατάσταση μόνο μία στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγιά).

Οι εργασίες κτισίματος του νέου ναού άρχισαν το 1940. Μετά τα γεγονότα όμως που ακολούθησαν και άλλων δυσκολιών, άργησε να ολοκληρωθεί. Φιλοτεχνήθηκε πρόσφατα (από το 1990 μέχρι το 1995) ιερατεύοντος του Ιερέα Ευθύμιου Καραπούλιου. Σήμερα ο ναός και ο περιβάλλοντας χώρος αποτελεί ένα κόσμημα για το χωριό. Ιδιαίτερα άξιας αναφοράς είναι οι πανέμορφες τοιχογραφίες του.

Στο σημείο αυτό σας παρουσιάζω και κάποια στοιχεία από τις δημοσιεύσεις των εφημερίδων της Δυτικής Μακεδονίας και άλλες πηγές που συγκέντρωσε ο Ηλίας Γάγαλης δάσκαλος-κάτοχος Μεταπτυχιακού στην Αγωγή της Εκπαίδευσης, για τον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου της Πικριβενίτσας-Αμυγδαλιών και της Λόχμης:

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ ΕΠΙΓΡΑΦΑΙ

Βον ΕΠΙΓΡΑΦΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑΙ

3^ον Επιγραφαί Πικριβινίτσας και Βίντζι

Α) Πικριβενίτσης 

Η Πικρεβενίτσα ή Αμυγδαλαί είναι ένα όμορφο όσον και καθαρό χωριό της επαρχίας Γρεβενών. Κείται επί ανωφερείας εις απόστασιν 2 και ½ ωρών από τα Γρεβενά προς τα Β.Δ. Από την ανωφέρειαν αυτήν λέγεται ότι έλαβε το όνομά της Πίκρ-Εβέν, δηλαδή πολύ ύψωμα, πολύς ανήφορος, λέγεται  Αμυγδαλαί από το ομώνυμον δένδρον.

Στην Πικρεβενίτσα υπάρχει ναός, ο καθεδρικός ο οποίος περιέχει θαυμασίας τοιχογραφίας. Τον ναόν αυτόν ηθέλησαν οι κάτοικοι να κατεδαφίσουν, δια να ανεγείρουν μεγαλύτερον. Η έγκαιρος όμως επέμβασις του Υπουργείου Παιδείας, προκληθείσα υπό ανωτέρου δικαστικού λειτουργού των Γρεβενών, έσωσε το ωραίον τούτο μεσαιωνικόν μνημείον από του μελετωμένου βανδαλισμού.

Δια τον ναόν τούτον και μάλιστα δια τας τοιχογραφίας του θα επανέλθωμεν εις το κεφάλαιον των εκκλησιών θα είπωμεν εκεί τα δέοντα.

Ήδη θα εξετάσωμεν την εντός αυτού υπέρθυρον επιγραφήν.

Αύτη σώζεται πως άνωθεν της θύρας του Νοτίου κλίτους εσωτερικώς, και είναι επιγραφή της ιδρύσεως του ναού. Δυστυχώς όμως μήτε η χρονολογία είναι ευκρινής, μήτε και ο εν αυτή αναφερόμενος μητροπολίτης Χρύσανθος είναι δυνατόν να καθορισθή πότε ήκμασεν. Η επιγραφή έχει ως εξής:

«Ανηγέρθη (ο θείος ούτος) και Πάνσεπτος ναός του Αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτου….Αρχιερατεύοντος του Πανιερωτάτου και Λογιωτάτου Μητροπολίτου (Γρεβενών) Επιτίμου….Κυρίου Κυρ-Χρυσάνθου πολλά τα έτη. Δια συνδρομής…(του) και Αιδεσιμωτάτου Ιωάννου ιερέως και Λάμπρου του ποτε Παπαρίζου και επιτρόπων…Δια χειρός…..Αυγούστου 30.»

Στον περίβολο του ναού και μάλιστα το Ανατολικόν αυτού μέρος εθάπτοντο το πάλαι οι ιερείς του ναού τούτου. Μέσα στα χόρτα και στα συντρίμματα εκάναμεν πρόχειρον έρευναν. Στη γη χωσμένον βαθειά, πάνω από ένα μνήμα ευρήκαμεν ένα μαρμάρινον Σταυρόν. Ανήκεν εις το μνήμα του Ιωάννου ιερέως της άνω επιγραφής. Επάνω σ’ αυτόν είναι γραμμένα:

«ΙΩΑΝΝΟΥ ΙΕΡΕΩΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ 30 1757»

Ο ναός λοιπόν είναι έργον του 1700. 

Β) Επιγραφαί του Βίντζι 

Το Βίντζι σήμερον λέγεται Λόχμη και αποτελεί ένα μικρόν συνοικισμόν, κείμενον παρά την Πικρεβενίτσαν. Ένα της εξωκλήσι ο ναός του Αγίου Νικολάου. Ο καθεδρικός ναός του χωρίου είναι των Ταξιαρχών, όστις ιδρύθη το 1848 επί μητροπολίτου Γρεβενών ΙΩΑΝΝΙΚΙΟΥ κατά την υπέρθυρόν του επιγραφήν. Ο ναός του Αγίου Νικολάου είναι σύγχρονος σχεδόν του ναού της Πεκρεβενίτσης. Ιδρύθη το 1742. Η υπέρθυρος εις την θύραν του Νοτίου κλίτους επιγραφή λέγει:

«Ανηγέρθη και ανιστορήθη ούτος ο θείος και Πάνσεπτος Ναός του Αγίου Νικολάου δια συνδρομής κόπου τε και μόχθου Βιτζιώτας ένεκεν ψυχικής αυτούς σωτηρίας μνήμης των γονέων αυτούς. Κύριος γαρ είδεν ο ερευνών Καρδίας.Αυτός γαρ αξιώσει αυτούς της βασιλείας των Ουρανών. Και Αρχιερατεύοντος του Πανιερωτάτου κυρίου Παρθενίου επί έτους σωτηρίου 1742 Ιουνίου 2. 

(Ακολουθεί) ΧΡ. Μ. ΕΝΙΣΛΕΙΔΗΣ Καθηγητής[1] 

Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Πικριβενίτσης (Ιούνιος 1931) 

Η Πικριβενίτσα είναι ένα ωραίο χωριό της Επαρχίας Γρεβενών. Κείται στα Β.Δ. των Γρεβενών εις απόστασιν 2 και ½ ωρών και ανωφερείας, εις την οποίαν οφείλει το όνομά της.

Πικρ-Εβέν, πολύς ανήφορος. Περιβάλλεται από σειράς αμπελώνων και οπωροφόρων δένδρων, μεταξύ των οποίων προεξάρχει η αμυγδαλιά.

Εντεύθεν και το νεώτερόν της όνομα Αμυγδαλαί. Αμυγδαλιές.

Επί Αλή-Πασσά μέχρι του χωρίου τούτου έφθανε το πασαλίκι του σατράπου τούτου των Ιωαννίνων.

Εις το μέσον των δύο συνοικιών του χωρίου τούτου κείται ο ναός ο καθεδρικός, τιμώμενος επ’ ονόματι του Αγίου Δημητρίου και περί του ναού τούτου προτιθέμεθα σήμερον να γράψωμεν. Στο Ανατολικόν προαύλιον αυτού ευρίσκεται το κοιμητήριον των παλαιών κατοίκων του χωρίου. Είναι ναός βασιλικού ρυθμού με απόκλισιν προς Β.Α. με ξύλινην στέγη. Είναι αρκετά ευρύχωρος και το δάπεδόν του ευρίσκεται κατά 0,50 περίπου του μέτρου βαθύτερον της εξωτερικής επιφανείας του εδάφους. Παλαιότερον εσκεπάζετο με πλάκες.

Ο ναός αυτός είναι ζων μνημείον χριστιανικής τέχνης αναλόγως της εποχής του και αποτελεί μαζί με τον ναόν της Μονής Σπηλαίου το μοναδικόν έργον εις όλην την περιφέρειαν Γρεβενών.

Στο εξωτερικόν του παρουσιάζει ναόν κακής αρχιτεκτονικής. Ένεκα τούτου ηθέλησαν οι κάτοικοι να τον κρημνίσουν και να ανεγείρουν μεγαλύτερον και κομψότερον.

Και έθεσαν προς τούτο περί αυτόν τα θεμέλια άλλα μεγαλύτερα το 1927, τα οποία εστοίχισαν περί τας πεντήκοντα χιλιάδας δραχμάς. Και θα συνετελείτο ο βανδαλισμός, αν μια τυχαία επίσκεψις του πρωτοδίκου Γρεβενών κ. Νικολάου Τσαμπαρλάκη και ετέρα εσκεμμένη πλέον ιδική μας δεν τον έσωζεν από της μανίας του νεωτερισμού.

Ο ναός όμως στο εσωτερικόν του διασώζει τοιχογραφίας εκτάκτου δια τον τόπον τέχνης και περί τούτου απεφάνθησαν όσοι ειδικοί τη μερίμνη των ανωτέρω επισκέφθησαν και δη ο κ. Παπαδόπουλος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ο κ. Ν. Κοτζιάς Έφορος Αρχαιοτήτων Μακεδονίας.

Στο εσωτερικόν υπέρθυρον του Νοτίου κλίτους υπάρχει η επιγραφή της ιδρύσεως και ιστορήσεως του ναού, την οποίαν έχομεν δημοσιεύσει εις το ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ. Δυστυχώς όμως η χρονολογία της επιγραφής δεν είναι ευκρινής. Ουχ ήττον όμως δυνάμεθα να τον χρονολογήσωμεν ως ιδρυθέντα περί το 1700, διότι ο εν τη επιγραφή αναφερόμενος αιδεσιμώτατος ιερεύς Ιωάννης απέθανεν το 1757.

Στο παρά τον ναόν κοιμητήριον ευρέθη παρ’ ημών ο επιτύμβιος Σταυρός του ιερέως τούτου με την επιγραφήν «Ιωάννου ιερέως Απριλίου 30 1757».

Αι τοιχογραφίαι του ναού ως προς την τέχνην δύνανται να καταταχθούν εις τρεις κατηγορίας:

α) «τας καλής τέχνης»

β) «τας μετρίας τέχνης»

γ) «τας κακής τέχνης»

Αι καλής τέχνης αγιογραφίαι είναι αι του ιερού. Εις την κόγχην παρίσταται η Πλατυτέρα εις φυσικόν μέγεθος κάτωθεν δε αυτής οι λειτουργοί Κύριλλος Αλεξανδρείας, Γρηγόριος Θεολόγος, Γρηγόριος ο θαυματουργός, ο Μέγας Βασίλειος,  Ιωάννης Ο Χρυσόστομος, ο Άγιος Σπυρίδων. Άνωθεν ο Παντοκράτωρ και γύρω οι τέσσερις Ευαγγελισταί. Ο Λουκάς κρατεί την εικόνα της Παναγίας, ενσάρκωσις της παραδόσεως. Παραπλεύρως δε και εκατέρωθεν της θείας λειτουργίας εις δύο σειράς δεξιά μεν η αναπαράστασις του Λάβετε, φάγετε του Μυστικού Δείπνου, αριστερά δε του Πίετε εξ αυτού πάντες. Είπομεν εις δύο σειράς και εις μεν την πρώτην, την κάτω παρίστανται οι Μαθηταί του Χριστού μεταλαμβάνοντες εις δε την δευτέραν, την άνω παρίστανται άγγελοι.

Αι μετρίας δε τέχνης τοιχογραφίαι εις τον κυρίως ναόν όπου και εις τα δύο κλίτη και εις δύο επαλλήλους σειράς παρίστανται άνωθεν μεν ωραίαι συνθέσεις και εν πολλοίς πρωτότυποι του βίου του Ιησού Χριστού εκ της διηγήσεως των Ευαγγελίων, κάτωθεν δε διάφοροι της Εκκλησίας άγιοι.

Αι κακής δε τέλος τέχνης τοιχογραφίαι είναι αι του Νάρθηκος, όστις είναι νεώτερον κατασκεύασμα. Παρίσταται εκεί, αλλά με κακογραφίαν η Δημιουργία, η έξωσις των Πρωτοπλάστων, η Μέλλουσα κρίσις κ.λ.π.

Η ζωηρά έκφρασις των διαφόρων παραστάσεων του ιερού και του κυρίως ναού, η αυστηρά όψις των αγίων και η αρμονία των χρωμάτων, όσον και η απλότης των διαφόρων συνθέσεων, εν πολλοίς πρωτοτύπων επαναλαμβάνομεν, δίδουν εις τας τοιχογραφίας ταύτην μεγίστην αξίαν και αναγάγουν τον ναόν της Πικρεβενίτσας ως το μοναδικόν μουσείον Βυζαντινής τέχνης δια την περιφέρειαν Γρεβενών, στερουμένην δυστυχώς έργων τέχνης τόσον ζωγραφικής, όσον και αρχιτεκτονικής των χριστιανικών χρόνων.

Από της απόψεως αυτής ο ναός αυτός πρέπει παντί σθένει να διατηρηθή, το δε Υπουργείον Παιδείας πάση θυσία να διατηρήση τας τοιχογραφίας του.

Εις το εσωτερικόν ο ναός δεν έχει άλλο τι το σπουδαίον. Αι φορηταί εικόνες του είναι μετρίας τέχνης. Μόνον εις την Ακολουθίαν του Αγίου Νικάνορος (εκδόσεως Βενετίας 1774) εις φύλλον υπάρχει η σημείωσις:

«αψπβ΄ (1782) Σεπτεμβρίου 20 του αγίου Ευσταθίου ως…το ζην εξεμέτρησεν ο Παπακώστας και το δε παρ’ αυτού αφιέρωμα τυγχάνει του Αγίου Δημητρίου». 

(ΧΡ. Μ. ΕΝΙΣΛΕΙΔΗΣ Καθηγητής Γυμνασίου Γρεβενών[2] )

[1] Μακεδονικόν Βήμα. Πέμπτη 18 Ιουνίου 1931.Φύλο 187,σ.2.

[2] Μακεδονικόν Βήμα. Κυριακή 28 Ιουνίου 1931.Φύλο 190,σ.1 & 4.

Ο παλαιός Ι.Ν. του Αγίου Δημητρίου που κάηκε το διάστημα Ιανουαρίου-Μαρτίου του 1938 όπως γράφει και ο Αργύρης Καραλιόλιος στο βιβλίο του[1] ,είχε στο εσωτερικό του μια επιγραφή η οποία ανέφερε τα εξής: «….Αρχιερατεύοντος του Πανιεροτάτου και Λογιοτάτου Μητροπολίτου Γρεβενών Υπερτίμου κυρίου κυρ-Χρυσάνθου πολλά τα έτη.»

Ο Σέργιος Σιγάλας τωρινός Μητροπολίτης Γρεβενών στο βιβλίο του : «Η εκκλησία των Γρεβενών» αναφέρει ότι ο Χρύσανθος ήταν μητροπολίτης Γρεβενών το διάστημα 1719-1729[2]. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα προσδιορίζεται επομένως και το χτίσιμο της παλιάς καμμένης εκκλησίας των Αμυγδαλιών του Αγίου Δημητρίου.

[1] Καραλιόλιος (2009) Αμυγδαλιές Γρεβενών (Πικριβενίτσα),σ.σ.77-78,Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Γρεβενών.

[2] Σιγάλας Σ. (1986).Η εκκλησία των Γρεβενών (Τοπωνύμια-Ίδρυσις-Διατελέσαντες αρχιερείς),σ.σ.31-32,Τυπογραφείον της Αποστολικής Διακονίας,Γρεβενά.

Έρανος εξ Αμερικής

Η Επιτροπή ευχαριστεί 

Ο εν Αμερική από ετών ευρισκόμενος συμπατριώτης κ. Αθανάσιος Ρότσικας πληροφορηθείς δια των στηλών της «Βορείου Ελλάδος» την έναρξιν ανεγέρσεως του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου του χωριού μας έστειλεν το ποσόν παλαιού εράνου εκ 12.000 Δρχ. δια να χρησιμεύση δια τον Νέον Ναόν μας. Το γεγονός εχαροποίησε ολόκληρο το χωριό η δε Επιτροπή συνελθούσα απεφάσισε την δημοσίευσιν Ευχαριστηρίου.

ΤΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟΝ

Οι υπογεγραμμένοι αποτελούντες την Επιτροπήν ανεγέρσεως του Ι. Ναού του Αγίου Δημητρίου του χωριού μας σπεύδομεν να ευχαριστήσωμεν δια των στηλών της αγαπητής εφημερίδος τον εν Αμερική κ. Αθανάσιον Ρότσικαν ο οποίος έχων από ετών εξ εράνου (12.000) έσπευσε και μας έστειλε το ποσόν αυτό τώρα που αρχίσαμε την νέαν Εκκλησίαν.

Το αποσταλέν ποσόν μας εβοήθησε κατά πολύ και κατενθουσίασε όλους τους χωρικούς οι οποίοι σπεύδουν να προσφέρουν την προσωπικήν εργασίαν των υπέρ του Ναού.

Αμυγδαλιαίς Γρεβενών Η Επιτροπή

Ευθύμιος Παπατζήκος, Κοσμάς Τούλιας, Γεώργιος Παπαθανασίου, Θεόδωρος Δήλμας, Χρήστος Δροβατζήκας[1] 

[1] Βόρειος Ελλάς. Κυριακή 30 Ιουνίου 1940.Φύλλο 679,σ.2.

Διακήρυξις (Μάιος 1938) 

Η εκκλησιαστική Επιτροπή του Αγίου Δημητρίου (Πικριβινίτσας) Γρεβενών διακηρύττει ότι την μεταπροσεχή Κυριακήν 15^η έ. έ. και ώραν 11-12 π.μ. έξωθε του δημ. Σχολείου Αμυγδαλιών θέλει ενεργηθή μειοδοτικός διαγωνισμός δια την προμήθειαν (30) τριάκοντα χιλιάδων ασβέστης δια την ανέγερσιν της νέας εκκλησίας.

Των όρων του διαγωνισμού δύναται να λάβωσι γνώσιν οι ενδιαφερόμενοι αποτεινόμενοι προς την Επιτροπήν.

Αμυγδαλιές 30-4-38  Ο Πρόεδρος της Επιτροπής  ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΙΟΥΠΑΣ[1]

[1] Βόρειος Ελλάς .Κυριακή 1 Μαΐου 1938.Φύλλο 566,σ.4.

(Ηλίας Γάγαλης δάσκαλος-κάτοχος Μεταπτυχιακού στην Αγωγή της Εκπαίδευσης)

Επίσης στο χωριό υπάρχουν και τα εξωκλήσια :

1) Άγιος Χριστόφορος (πολύ όμορφο εξωκλήσι σε μια πάρα πολύ όμορφη τοποθεσία που χτίστηκε με δωρεά του Βασίλειου Παπαθανασίου το 1987),

                           

2) Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγιά),

3) Αγία Παρασκευή, χτίστηκε το1972 στη θέση παλιού πετρόχτιστου ναού που κάηκε.

4) Των Αγίων Αναργύρων (Παλιά ήταν ένα εικονοστάσι που περιβάλλονταν από πάρα πολλές συκιές. Στη θέση του έχτισε ένα πολύ όμορφο εξωκλήσι η οικογένεια Τσουκαλά το 1980)

5) Άγιος Αθανάσιος, που είναι χτισμένα σε ερείπια παλιότερων ναών Βυζαντινών χρόνων. Ο δε ναός του Αγίου Αθανασίου ίσως είναι χτισμένος σε ερείπια αρχαίου ναού της θεάς Άρτεμης (συμπέρασμα που βγαίνει από την παράδοση με το ελάφι αλλά και από τα όσα γράφει ο Δ. Σαμψάρης).

Ακόμα σε ερείπια παλιών άγνωστων ναών είναι χτισμένα και τα εικονοστάσια των Αποστόλων και του Αγίου Κωνσταντίνου, που είναι δύο από τα πολλά εικονοστάσια που υπάρχουν. Κάτω από το εικονοστάσι του Αγίου Γεωργίου, υπάρχει αγιονέρι. 

Περίπου στα 1800 χτίστηκε και ο ναός της Αγίας Τριάδας που ήταν Μετόχι της Μονής της Άγιας Τριάδας που ήταν Μετόχι της Μονής της Αγίας Τριάδας που βρίσκεται στο Βυθό Βοΐου. Το Μοναστήρι είχε πολλά κτήματα στην περιοχή (βακούφια) και αναγκάστε να κτίσει στην περιοχή ένα ναό (μετόχι), περίπου στα 1800. Ήταν ένας μικρός ναός με διαστάσεις 5μ. Χ 8μ. περίπου με υπόγειο. Ίσως κατά διαστήματα να είχε και καλόγερους. Πάντως σίγουρα οι καλόγεροι από το Βυθό, έφερναν τη θαυματουργή εικόνας της Αγίας Τριάδας στην περιοχή και συγκέντρωναν και την παραγωγή των χωραφιών, μαζί με τις προσφορές των πιστών, και ξαναγύριζαν στο μοναστήρι. Ο ναός αυτός γκρεμίστηκε μετά το μεγάλο σεισμό του 1995 και στη θέση του σήμερα χτίζεται νέος.

Όλα αυτά δείχνουν πως σ' όλη την ιστορική πορεία ως σήμερα, οι κάτοικοι του χωριού διακατέχονται από έντονο θρησκευτικό συναίσθημα.

Τα ονόματα των Ιερέων του χωριού που είναι γνωστά, είναι τα παρακάτω :

1.  Ιωάννης πέθανε στις 30 Ιουνίου 1757

2. Παπακώστας 1782

3. Τζήκας Παπαθανάσιος του Ιωάννη (πριν το 1800).

4. Οικονόμου Παπαδημήτριος του Αθανασίου, έτος γέννησης 1834.

5. Δεινόπαπας Παπαευθύμιος του Γεωργίου, έτος γέννησης 1856.

6. Τούλιας Παπαβασίλειος του Χρήστου, έτος γέννησης 1874.

7. Δροβατζήκας Χρήστος

8. Τούλιας Ευάγγελος του Παπαβασιλείου και

9. Καραπούλιος Ευθύμιος του Πούλιου 1982-2022.

10. Αθανάσιος Ντραμπτσίκας 2022